کد مطلب:19966 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

براي تزكية نفس از كجا بايد شروع كرد؟

خودسازي و تزكية نفس در دو مرحله انجام مي گيرد:

1ـ تخليه يا تصفيه دل از اخلاق زشت و رذايل نفساني.

2ـ تخليه يا پرورش و تكميل اخلاق و فضائل انساني.

اين دو مرحله در صورتي قابل اجرا است كه بيماري هاي اخلاقي شناخته شده باشد، پس قدم نخست تشخيص بيماري است. بيمار تا وقتي كه از بيماري خود اطلاع ندارد، به فكر علاج نمي افتد. غفلت از بيماري بزرگ ترين مانع براي خودسازي و تزكية نفس است. پس بايد ابتدا اين مانع را از سر راه برداشت. از اين رو علماي اخلاق موضوع يقظه (خود آگاهي) را منزل اوّل انسانيت معرفي كرده اند.4[18]

راه هاي تشخيص بيماري هاي نفس عبارتند از: تقويت عقل، تفكر قبل از عمل، بدبيني به نفس، مراجعه به طبيب روحاني، مراجعه به دوست دانا و خير انديش، از عيب ديگران پند گرفتن، از انتقاد پند گرفتن و علائم بيماري.[19]

گام دوم تصميم به معالجه است كه علماي اخلاق از آن به عنوان منزل عزم ياد كرده اند.[20]

مراعات بهداشت رواني و پيشگيري از گناه واخلاق زشت، بهترين و آسان ترين مراحل تهذيب نفس ميباشد. پيشگيري هميشه مقدّم بر درمان است. امام علي(ع) ميفرمايد: بر هواي نفس خود غلبه كن، قبل از اين كه نيرومند گردد، كه اگر قوي شد، تو را مسخّر مي سازد و به هر طرف خواست، مي كشد. در آن صورت نمي تواني در برابرش مقاومت نمايي.[21]

اگر نوبت به درمان رسيد، پس از شناخت بيماري و عزم بر اصلاح، علماي اخلاق با استفاده از روايات معصومين اموري را متذكر شده اند:

1ـ مشارطه (پيمان گيري)؛ در اولين ساعت هاي روز از نفس خود پيمان بگيرد كه خود را به گناه آلوده نكند.

2ـ مراقبه يعني همواره در طول روز مراقب نفس باشد و خدا را در نظر داشته باشد.

3ـ محاسبه: ساعتي را براي حسابرسي اعمال روزانه قرار دهد. اين كار بهتر است به هنگام خفتن باشد.

4ـ معاقبه: اگر از او معصيتي سرزد، پس از محاسبه، خود را سرزنش و مجازات نمايد.[22]